| |
Trong những đêm giao thừa xa xưa ở đất Sàigòn, hình như gia đình nào cũng quên nhắc bọn trẻ đi ngủ sớm. Như ở nhà tôi, các em tôi được tha hồ xem chương trình ti-vi đặc biệt với chủ đề mừng năm mới, còn tôi thì phụ mẹ dọn mâm cúng đón giao thừa ra bài trí tươm tất trong sân trước. Rồi khi mẹ tôi cùng mấy bà hàng xóm đi lễ ở Lăng Ông Bà Chiểu, tôi cũng được tháp tùng. Ngoài đường đông vui hết sức! Đến gần Lăng Ông là phải xuống xe xích lô, chen vào đám người đi bộ đang tràn ngập con đường Lê Văn Duyệt. Chưa lọt vào cổng lăng đã thấy khói hương nghi ngút như sương mù. Cúng kiếng, xin xâm và hái lộc. Không dễ gì làm cho nhanh gọn cả ba nghi thức này nên ai nấy đều vội vàng vì còn phải quay về nhà trước 12 giờ. Trên đường về, mẹ tôi còn tranh thủ ghé cúng Phật ở một tịnh xá nhỏ xíu, nghèo nàn của sư nữ ở gần nhà mà mùa Tết năm nào mẹ tôi cũng tặng một, hai chục ký gạo. Rồi sáng mồng một, trên đường đi chúc Tết, mừng tuổi ông bà nội tôi, mẹ tôi không quên ghé chùaVĩnh Nghiêm nguy nga, tráng lệ...
Bao đời nay, ý nghĩa của Tết Nguyên đán vốn rất đậm chất tâm linh, tín ngưỡng đối với người mình, dù đang sống trong nước hay đã bôn ba hải ngọai. Ngày xuân đi lễ chùa là một hình ảnh rất tươi sáng, đẹp đẽ - rất“quê hương”. Và cuộc hành hương đầu năm mới của mọi người không chỉ nhắm đến các ngôi chùa thờ Phật. Chuyện kẹt xe ba ngày Tết không chỉ xảy ra trước cổng những ngôi chùa lớn như Vĩnh Nghiêm, Xá Lợi hay Việt Nam Quốc Tự..., mà còn kéo dài ngày đêm ở một ngôi chùa nhỏ ở Đa Kao – chùa Ngọc Hoàng. Di tích lịch sử văn hóa này đã có gần 100 năm và là một ngôi chùa đẹp nên hiện nay còn được gọi là di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia “Điện Ngọc Hoàng”. Nguyên thủy nơi này là một đền (điện) thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế của người Hoa, sau mới xây thêm bệ thờ Phật ở phía trước bệ thờ Ngọc Đế. Mãi sau ngày 30/4, có tên mới là “chùa Phước Hải” do Hội Phật giáo trong nước đặt ra, nhưng đối với hầu hết bá tánh Việt – Hoa, phải nói “chùa Ngọc Hoàng” thì người ta mới biết.
Và hiển nhiên, trong các tài liệu hướng dẫn của ngành du lịch thành phố Sàigòn và cả nước, chữ “Jad pagoda” được in rành rành để giúp cho các ông tây bà đầm đến tham quan rất đông đảo! Bước sâu vào chánh điện, người ngoại quốc rất thích chụp ảnh tượng Tam vị Phật tổ, tượng Ngọc Hoàng cùng những tượng chư tiên (Nam Tào, Bắc Đẩu, Thiên Lôi, Văn Xương, Văn Khúc, Thái Thượng Lão Quân.v.v..., gần như đầy đủ các bộ mặt chức sắc chốn Thiên đình trong truyện/phim Tây Du Ký!). Nhưng đặc biệt thu hút bọn trẻ nhỏ lại là những cái hồ nuôi rùa trong sân chùa. Lũ trẻ cứ tìm cách ném bắp rang, bánh mì – kể cả hoa lá hái trộm! – cho lũ rùa lúc nào cũng đói ăn...
Vẫn trong tục lệ đi cúng chùa, cúng thần trong ngày Tết ngày Xuân, tôi có mấy người bạn luôn luôn giữ đúng lời nguyện đi lễ cho đủ 10 cảnh chùa đền, miếu mạo trong tháng giêng hằng năm. Xuất hành từ những ngôi chùa trong nội ô (có quận Gò Vấp là nhiều chùa nhất, nổi tiếng là Tịnh Thất Trung Tâm), họ mò ra ngoại thành, trước hết là ghé đình Phong Phú. Tại sao cứ năm nào cũng là đình Phong Phú ở Thủ Đức? Anh em đã cười khi giải thích: “Bộ đầu năm ông không muốn giàu hay sao? Chữ Phú trong tên Phong Phú đó!”. Thì ra là vậy. Hèn chi mấy ngày Tết, dân chúng nội ngoại thành cứ nô nức kéo đến cúng Ông (hẳn vị này là thành hoàng của xã Tăng Nhơn Phú?) trong ngôi đình không thờ Phật nhưng hứa hẹn... phú quí này. Còn nói là đi lễ Phật, cầu phước thì có thể đến một ngôi chùa cổ, kiến trúc rất đẹp, chỉ cách ngôi đình vài cây số, tên là Phước Thạnh tự. Rồi chuyến hành hương của chúng tôi tiếp tục xuôi ra miền Trung, gần như theo đúng các chương trình đi “tua” hành hương ngắn ngày của những cơ sở cho thuê xe
du lịch. Họ ghé những ngôi chùa trên núi Gia Lào (vùng Long Khánh cũ), ra dinh Thầy Thiếm ở vùng biển Bình Thuận, và cuối cùng là lên Linh Sơn cổ tự trên núi Tà Cú, cũng thuộc Bình Thuận. Con số 10 nguyện ước đã viên mãn! Sau một đêm ngủ mê mệt vì leo núi chiều hôm trước, sáng hôm sau họ hớn hở ra chánh điện lạy Phật, cúng tiền vào thùng công đức. Và đây mới là công việc được mong chờ nhiều nhất, kết thúc những đêm ngày rong rủi hành hương: lá bùa cầu an đã xin năm ngoái được trao lại cho một nhà sư trẻ, viết chữ Hán rất đẹp, vị này sẽ đem đốt và cấp cho anh em một lá bùa mới. Lá bùa cầu an, cầu tài cho năm mới!
Đã thấy khi đi cúng kiếng, xin xâm, hái lộc để cầu an, cầu tài, cầu duyên (kể cả cầu... giãn nợ, thoát nợ!) những ngày đầu năm, người mình đã rất phóng khoáng trong việc chọn lựa đối tượng thiêng liêng mà mình muốn gởi gắm ước nguyện đầu Xuân. Dân Sàigòn không phân biệt đâu là lễ Phật ở các chùa, lễ thần tối thượng cai quản cả vũ trụ như Ngọc Đế ở chùa Ngọc Hoàng quận 1, lễ nữ thần như đức Bà Thiên Hậu cùng nam thần đức Ông Phước An trong hai chùa Tàu gần nhau ở quận 5, hay lễ thần địa phương như vị thành hoàng ở đình Phong Phú ở Thủ Đức, lễ danh nhân lịch sử như tại đền đức Thánh Trần (Hưng Đạo vương) ở Đất Hộ ( một tên khác của Đakao) , đền Mẹ Thánh Phủ Giầy ( một bà công chúa trong vương triều VN xưa) ở quận Bình Thạnh, lễ luôn cả ông bá hộ hiển linh ở dinh Thầy Thiếm vùng Bình Thuận hay Bà Chúa Xứ (gốc gác gần như nữ thần trong đạo Bà La Môn) ở tận Châu Đốc. Đêm ba mươi, dân buôn bán chợ Bình Tây vội vã phóng xe từ Sàigòn đi Bình Dương để cúng chùa Bà hay xa hơn là chùa Bà Tây Ninh. Còn đối
với người dân ở các vùng khác, như Nha Trang chẳng hạn, thì nếu đám thanh niên thích rủ nhau lên viếng đức Bà Thiên Y trên tháp Bà thì người lớn tuổi lại cung kính đi viếng mộ ông Năm Yersin ở đồn điền cao su Suối Dầu. Ở nhiều vùng quê miền Tây, nông dân đi thắp nhang ở những cái miếu nhỏ bé, thờ ông Tà ( có lẽ thuộc tín ngưỡng của người Thuỷ Chân Lạp xưa?)là vị thần chỉ cai quản vỏn vẹn một vạt ruộng, một cánh đồng... Do đâu mà người mình lại có kiểu tin tưởng đa thần, không biện biệt như thế?
Với truyền thống tín ngưỡng Tam giáo đồng nguyên (hay Tam giáo đồng lưu) đã có từ thời quân chủ xa xưa, cả ba đạo Phật - Khổng - Lão đã đề huề tồn tại trong tâm hồn dân Việt suốt bao chặng thăng trầm của lịch sử.
Người qui y cửa chùa thì nhận mình là Phật tử tức theo đạo Phật với đạo lý Từ Bi Hỉ Xả. Người không qui y thì nhận mình theo đạo “thờ cúng ông bà” – một phiên bản đặc biệt Việt Nam của đạo Khổng Nho với đạo lý Tam Cương, Ngũ Thường.
Người tin tưởng bói Dịch, bùa Lỗ Ban, kính ngưỡng giới thầy pháp, thầy cúng..., đã vô hình trung là đệ tử của đạo Lão với các thuyết Thái Cực (Đạo), Lưỡng Nghi... Lão giáo, hay Đạo giáo cũng rất phổ biến trong cộng đồng người Việt ở Úc.
Rốt cuộc trong nhà của hầu hết người Việt thường có rất nhiều bàn thờ, trang thờ khác nhau, ngoài phần thờ phượng tổ tiên, ông bà. Trong nhà Phật tử và người theo đạo thờ cúng ông bà, ngoài bàn thờ Thích Ca và Quan Âm (thuộc đạo Phật), còn có các trang thờ Quan Công, Thần Tài, Thổ Công ở phòng khách và thờ Táo Quân ở nhà bếp (bốn vị này thuộc đạo Khổng), cùng trang thờ lộ thiên ngoài sân để cúng Trời (Thiên, Thái Cực thuộc đạo Lão). Dĩ nhiên, trong nhà người theo đạo Hòa Hảo hay đạo Cao Đài thì trước tiên là thờ đức Phật Thầy Tây An (sáng lập đạo Hòa Hảo) hay thờ Con Mắt Thiêng, biểu tượng đạo Cao Đài.
Thú vị nhất là về vị thần gốc nhân vật lịch sử Trung Quốc là Quan Công, Quan Thánh ( có đền thờ lớn ở Hà Nội) hay Quan Nhị Ca mà trong các phim hình sự, xã hội đen của Hồng Công, các anh chị “police hoàng gia” thường thắp nhang cho ngài trước khi đi phá án. Có thể đây là nguyên Tổ của nghề bộ đầu/công an/cảnh sát bên Trung quốc từ thời xưa truyền lại nhưng không biết từ lúc nào, Quan Công, biểu tượng cho đức trung liệt của Hán Nho, hùng dũng với mặt đỏ, râu dài của người Hoa đã được người Việt cùng thờ phượng vì cảm phục đức độ anh hùng.
Rồi đến Thần Tài cũng được muôn vạn người chọn làm thần tượng. Hơn thế, còn phải thờ tượng ông thần cầm thỏi vàng này cho đúng cách: trang thờ đặt dưới đất và quay mặt ra đường, không được có đồ vật gì che án phía trước, thường xuyên sáng đèn. Có khi còn kèm theo hai pho tượng nhỏ nữa cho bộ ba vị thần mà ai cũng quí: Phúc Lộc Thọ! Đúng ra, ở thời đại này thì nên chỉnh lại lại là Lộc Thọ Phúc, vì rằng ai cũng cầu mong giàu có (Lộc) và sống lâu (Thọ), nhưng chuyện có nhiều con (Phúc) thì... ít ai ham!
Lại có nhiều người theo Thiên Chúa giáo (ngoài tượng Chúa ba ngôi và các thiên sứ, đạo này không cho phép thờ bất cứ ngẫu tượng nào khác) vẫn thờ ông thần Tài Lộc nói trên. Có lẽ các dòng tu địa phương đã rộng lượng châm chước cho kiểu thờ “phụ trội” của con chiên. Cũng những nhà thờ ở vùng Á châu (những nước dùng cả hai loại lịch tây và ta) còn tổ chức các lễ đặc biệt trong dịp Tết Nguyên đán… Mồng một Tết, trong lúc các chùa hành lễ cầu quốc thái dân an thì bên nhà thờ làm lễ “cầu bình an”. Mùng hai Tết, con chiên đi lễ “cầu ông bà tổ tiên”. Mùng ba Tết, trong lễ “thánh hóa công ăn việc làm”, con chiên mang một dụng cụ biểu trưng cho nghề nghiệp của mình đến đặt trên một cái bàn sát bên bàn thờ Chúa. Ví dụ thợ hớt tóc thì có cái tông-đơ, thợ may mang đến cái kéo, còn nhà văn hay nhà báo (thợ viết!?) có thể bày ra cây bút ghép vào một cuốn vở... Lễ chấm dứt, mọi người hoan hỉ mang về nhà món đồ nghề đã được ban phép lành với niềm hy vọng sẽ được hành nghề, kiếm sống thuận lợi trong năm mới.
Thờ phượng, đảnh lễ trước bàn thờ Phật, Chúa, các thần linh muôn phương tại gia đình hay tại chùa, nhà thờ, đền, miếu... vốn là sinh hoạt thường xuyên, quanh năm suốt tháng của bất cứ ai có tín ngưỡng, có lòng tin vào thần thánh thiêng liêng, nhất là vào các kỳ Phật đản, Giáng Sinh, Thánh đản, mùa vía Kỳ yên v.v... Nhưng riêng vào mùa Tết truyền thống đầu năm âm lịch thì việc hành lễ, cúng Phật, cúng thần... của mọi người lại mang một ý nghĩa đặc biệt sống động, hân hoan. Ngay từ phút giao thừa giữa năm cũ và năm mới, người ta đã thành tâm gởi đến Trời Phật lời cầu xin được khang an, hạnh phúc cho bản thân, gia đình mình và toàn xã hội trong nguyên một năm mới vừa khai mở. Vâng, ai cũng cầu tài, cầu lộc, cầu phúc trước linh tượng uy nghi của những đấng thiêng liêng, thần thánh mà người ta tin tưởng rằng có quyền năng siêu hình để giúp con người đạt ước nguyện chính đáng.
Trong số các thần linh ấy, không biết riêng các cô cậu nam thanh nữ tú đang yêu hoặc đang đi cầu duyên, có biết đến sự hiện diện tuyệt vời của một vị thần rất dễ thương, hay bay lượn trong tiết xuân đầm ấm không nhỉ? Vị thần mang hình hài một chú bé xinh xắn, có đôi cánh trên lưng ấy mà? Không sai, đúng là thần CUPID, thần Ái Tình trong thần thoại Hy La, chuyên bắn những mũi tên đam mê vào từng quả tim nhân loại, để từng đôi lứa nam nữ phải tìm đến nhau mà âu yếm, quấn quýt, hứa hẹn, cười khóc, giận hờn, nghỉ chơi, tha thứ.v.v.. hay làm với nhau bất cứ trò bà-nhằng,vớ vẩn, rắc rối nào đó của TÌNH YÊU!
|
|
