CÀO LÁ NGOÀI SÂN ĐÊM

Như vậy là hơn sáu tháng đã trôi qua kể từ ngày tập thơ CÀO LÁ NGOÀI SÂN ĐÊM của họa sĩ/thi sĩ ĐINH CƯỜNG đến với tác giả và thân hữu. Tập thơ là một món quà văn nghệ do nhóm bạn Trần Hoài Thư, Phạm Cao Hoàng, Trần Thị Nguyệt Mai sưu tầm và thực hiện, Đinh Trường Giang trình bày bìa, Thư Ấn Quàn xuất bản, Hoa Kỳ-tháng 1.2014. Thông thường, người ta nói “đến với bạn đọc” hay “đến với bạn yêu thơ”, ai lại nói “đến với tác giả” ? Ở đây là sự bất ngờ, chính tác giả cũng bất ngờ:

“…Ngày 18.1.2014, 4 giờ chiều, mọi người có mặt đông đủ: Đinh Cường,Đinh Trường Giang, Phạm Cao Hoàng, Cúc Hoa, Nguyễn Minh Nữu, Kim Mai, Nguyệt Mai, Andy. Quà được trao cho họa sĩ/thi sĩ Đinh Cường kèm theo những lời chúc mừng. Thùng quà được khui ra và tác giả CÀO LÁ NGOÀI SÂN ĐÊM xúc động lật từng trang sách- những trang nhật ký về một đoạn đời của anh.”(Trích từ bài viết của Phạm Cao Hoàng: Thư Ấn Quán và tập thơ Cào Lá Ngoài Sân Đêm của Đinh Cường.)

Sau khi “xúc động lật từng trang sách”, về đến đầu ngõ, nhìn trăng, Đinh Cường đã viết một bài thơ tuyệt vời về tình bạn.

NHÌN TRĂNG TO. NHƯ SÁNG SOI TÌNH BẠN

Tôi về đầu ngõ trăng to lắm
nhìn trăng như thấy bóng mẹ về
mẹ ơi con có món quà hay lắm
con khoe với mẹ nè nghe

có gì cao quý hơn tình bạn
các bạn vừa gom in cho tập thơ
cào lá ngoài sân đêm và tranh
mà con không hề hay biết trước

như ngày xưa mẹ gởi cho màu
mấy ống sơn dầu mẹ làm sao biết
những ngày Huế lụt có người đưa
những ngày con vẽ hoài. con vẽ...

như hôm nay có bạn ở xa về. và
bỗng nhiên trao món quà quá đẹp
làm sao. con biết nói năng chi
nhìn trăng to. con chỉ biết thầm thì

bạn. đôi khi như mẹ hiền cao quý...

Virginia, Jan. 18, 2014

Tôi đọc bài thơ này trên trang blog Phạm Cao Hoàng trong ngày 19.1. 2014 là ngày mà vùng tây-bắc Hoa Kỳ, nơi tôi cư ngụ, bị bão tuyết nặng đến nỗi trường học phải đóng cửa ; đọc đến câu cuối :-bạn. đôi khi như mẹ hiền cao quý…thì người tôi lạnh buốt. Đây không phải cái lạnh của thời tiết mà là cái lạnh từ cảm xúc thẩm mỹ trực tuyến và tôi chợt nhận ra nhịp điệu của bài thơ chính là nhịp đập của trái tim nhà nghệ sĩ. Quí mến bạn bè, nâng tấm lòng bè bạn lên ngang với lòng mẹ, -“ Có gì cao quí hơn tình bạn”, bạn. đôi khi như mẹ hiền cao quí”, quả là một thông điệp nhân văn nhân hậu sâu nặng và hiếm quí. Đây cũng là nội dung thấm đẫm trong từng trang thơ của tập thơ.

CÀO LÁ NGOÀI SÂN ĐÊM là đầu đề của một bài thơ Đinh Cường viết tặng Bửu Ý, được nhóm thực hiện chọn làm nhan đề cho tập thơ. Bài thơ này viết ở Virginia tháng 11.1997.

CÀO LÁ NGOÀI SÂN ĐÊM
tặng Bửu Ý

Chiều mù cây nhánh trơ
tôi mù sương mất hút
giữa muôn trùng lạnh tăm
cuối năm rào lá đổ

Suốt ngày nghe tiếng quạ
kêu ngoài hiên xanh rêu
đôi khi vờ ngủ muộn
giấc mộng đầy quạnh hiu

Chiều ra sông bến lạ
bên kia phố lên đèn
mới biết mùa đông gọi
một mặt trời không tên

Như người xưa nhớ bạn
cánh nhạn nhờ đưa tin
tôi một mình đứng lặng
cào lá ngoài sân đêm

Virginia, 11.97

Cũng vào dịp cuối năm, tháng 11.1999, tức hai năm sau, Đinh Cường viết CÀO LÁ NGOÀI SÂN ĐÊM II, với cùng một thể thơ, cùng một giai điệu lặng buồn:

BÀI CÀO LÁ II

Người lại ra cào lá
mười năm, mười mùa thu
chiều lại mờ sương xuống
ngẩn ngơ quạ kêu buồn

Vẫn biết từ xa bạn
là giọt rượu không màng
thuốc phà ngoài sân vắng
khói bay vờn mang mang

Đôi khi là nước mắt
đôi khi cười ngậm ngùi
ở đây rừng vắng lặng
một mình ta lui cui

Đắp mảng màu xám nhẹ
làm nền một chân dung
đôi mắt buồn như khóc
người xa bên kia sông

Người ra sân cào lá
thấy cõi đời mong manh
điệu nhạc buồn: lá rụng
nhẹ như là hư không

11.1999, Virginia

Lật ngược các trang sách trở lại bài thơ mở đầu thi tập, cũng là đi ngược dòng thời gian, ta sẽ gặp bài thơ Đinh Cường viết ở Lạc Lâm, Đơn Dương, năm 1964, tặng Bửu Ý, bài “CHO NHỮNG TRÁI SU XANH” . Như vậy, ngay từ những bài thơ đầu tiên, lúc còn tuổi trẻ, Đinh Cường đã nặng tình với bạn bè, trong đó có Bửu Ý. Nếu đọc các trang “nhật ký thơ” gần đây viết về Bửu Ý ( như bài mừng các con Bửu Ý mở nhà hàng Geiko ngay tại ngôi nhà cũ bây giờ là khu phố Tây) thì mối quan hệ bạn bè giữa hai bậc tài hoa này đã có bề dày thời gian đúng nửa thể kỷ. Còn nếu theo nhóm thực hiện, thi tập này bao gồm những bài thơ Đinh Cường viết từ năm 1964 và dừng lại ở tháng 7.2011, thì quãng thời gian là 47 năm. Cũng ngần ấy thời gian kể từ bài đầu đến “Bài tặng người bạn thiết vẫn nằm ngủ có mùng che” viết ngày 27.6.2011. Tuy xa nhau nửa vòng trái đất mà vẫn chăm chút bạn từng giấc ngủ, vừa thân tình vừa chu đáo. Xin được dẫn nguyên bài:

BÀI TẶNG NGƯỜI BẠN THIẾT VẪN NẰM NGỦ CÓ MÙNG CHE

chiếc mùng đã bỏ xuống chưa
giường đơn chiếc bạn nằm mơ những gì
góc bàn viết, thuở xuân thì
Helga xanh đốm màu chia mấy trời
bậc thang lên gác, buồn ơi
thắp cây nhang khấn Lợi tôi mới về *
Huế chiều chạng vạng hàng me
Ý ơi bạn vẫn mùng che giấc sầu
tiếng đàn tranh như mưa mau…

Virginia, June 27, 2011

*Lợi là tên vợ của Bửu Ý

Lúc mới đọc bài thơ này, thú thật tôi đã lấy làm lạ không biết tác giả moi tiếng đàn tranh ở đâu ra để vỗ yên giấc ngủ (giấc sầu) cho bạn, mãi đến khi đọc bài “Chiều chủ nhật ngồi vẽ Bửu Ý nhớ con đường Hàng Me xưa” với lời chú thích ”Nguyễn Thị Lợi, hiền thê của Bửu Ý nay đã mất, nổi tiếng về đàn tranh, là linh hồn của Câu lạc bộ Ca Huế…“ , tôi mới vỡ lẽ. Chí tình với bạn, quan tâm lo lắng cho bạn đến mức ấy, thử hỏi trên đời này có mấy ai !

Thực ra người bạn mà Đinh Cường thương yêu nhất là Trịnh Công Sơn. Số lượng thơ, đoạn ghi, tự thuật, tùy bút Đinh Cường viết về Trịnh Công Sơn, cả tranh, chân dung Trịnh Công Sơn, gom hết lại đủ cho một tập sách dày dặn. (Tập sách, ngoài giá trị nghệ thuật còn cung cấp nhiều chi tiết sống động và tư liệu chính xác cho những người viết tiểu sử Trịnh Công Sơn). Trong khuôn khổ CÀO LÁ NGOÀI SÂN ĐÊM và trong khuôn khổ bài này, chúng tôi chỉ xin dẫn một bài nặng tình nhất :

BÀI NHỚLẠC LÂM I
tặng ngày 28 tháng 2

Ví dụ tôi đến căn nhà gỗ thông
ở Lạc Lâm tìm dấu tích xưa
không thấy, bình trà đất nâu
mấy ly vàng ố, cái tàn thuốc
lâu ngày không đổ
và H. không còn chống cửa sổ nhỏ
nhìn xuống con đường mòn
đất đỏ dính giày trơn

ví dụ tôi trở lại không còn giàn su xanh
chiều Lạc Lâm mưa buốt tháng mười hai
không còn dấu chân ngựa thồ
leng keng chiều mưa gió ngược

ví dụ tôi về tìm tiếng hú
loài vượn vằn đen ôi dễ thương
cả tiếng sương rơi thềm đá cũ
chân bước lên quen từng đêm khuya

ví dụ tôi về đứng ngẩn ngơ (*)
mây núi buổi chiều bay xuống thấp
như tóc em khuôn mặt em buồn
lâu rồi chưa về lại Đơn Duơng .

Virginia,Feb. 25.2011

Có lẽ sẽ thiếu sót nếu không dẫn những bài thơ anh viết tặng hiền thê của anh-chị Tuyết Nhung, mà theo tôi NỬA MẶT là bài thơ mới lạ cả về cấu trúc lẫn sự dồn dập của cảm xúc. Xin dẫn toàn bài:

NỬA MẶT

tiếng hát dạ lan này
nghe hồn anh mỏi mệt
chiều âm thầm qua đây
biển sa mù mải miết

biển đông sầu mải miết
hải đăng làm mắt chong
anh ngồi trên cát lạnh
em giờ xa ngàn trùng

chiều ơi chiều xuống chậm
mây bay qua chập chùng
gió lưng đèo thổi mạnh
mưa trên đèo đó Nhung

anh còn đi biền biệt
những ngày qua ngày qua
con ngựa hồng đã chết
anh hát bài Sahara

sa mạc mờ bụi đỏ
cát bỏng bàn chân này
nửa mặt mình lệ chảy
nửa mặt mình máu vây

còn chi mà nói nữa
em đưa anh cầm tay

1969

Bài KIỆT HAI tặng T.Nh. nói đến màu áo xanh non thường bắt gặp trong tranh cũng như trong thơ Đinh Cường :

KIỆT HAI
tặng t. nh.

Đôm đốm loé sáng đêm mùa hạ
vườn xưa thành nội đốm nhang tàn
ta về nhặt trái mù u rụng
ngang cửa tam toà rẽ kiệt hai

ôi dậu chè tàu nay mất dấu
sào phơi áo lụa bay về đâu
màu áo xanh non em còn nhớ
phơi rồi để quên qua hôm sau

bao nhiêu năm em rời xa huế
sao không về thăm mưa sông hương
thừa phủ đò đưa chao sóng nước
em văn khoa về dáng dễ thương

đi bộ sau rừng đêm xuống chậm
nhìn đôm đốm sáng nhớ muôn trùng

Virginia, 17 Jun 2011

Hai bài thơ tôi thích nhất là bài VĨNH VIỄN và bài CHO NHỮNG TRÁI SU XANH, cả hai cùng được viết năm 1964, cách đây đúng năm mươi năm. Có an ủi được họa sĩ/thi sĩ Đinh Cường không, khi những câu thơ viết cách đây nửa thế kỷ mà sức truyền động cảm xúc vẫn tinh tươi , hơi thơ vẫn phả vào tâm hồn người đọc một luồng không khí mát dịu:

là Nh. Với dáng vai gầy bắt được
làm sao anh nói ra, lời lẽ giản dị như ca dao và tình yêu
hồn nhiên như rừng núi hồn nhiên như hơi thở Em
(Trích từ bài VĨNH VIỄN)

Viết về họa sĩ/thi sĩ Đinh Cường không dễ chút nào! Ngoài những “cây đa cây đề” tầm cỡ như Bùi Giáng, Đỗ Long Vân, Trịnh Công Sơn, Đặng Tiến, bác sĩ Eich Wulff…đã từ lâu viết về tranh Đinh Cường, gần đây có bài của các anh Phạm Cao Hoàng, Hồ Đình Nghiêm, Trần Hoài Thư, Khuất Đẩu, Mang Viên Long…viết về cả tranh lẫn thơ của anh. Những bài viết này được soi rọi bởi những tấm lòng bằng hữu trong sáng, trong sáng đến mức con chữ cứ như muốn ngời lên…

Cuối cùng, tôi xin mượn nhóm từ anh viết về tranh Modigliani để tặng lại anh, tặng lại “tấm lòng thật thà với nghệ thuật” vì những tác phẩm từ “tấm lòng” tài hoa kiệt xuất ấy, cả tranh, cả thơ, cả văn xuôi đều “có thể sờ mó đến tận miền xa xôi của xúc cảm,” “sờ mó” một cách lặng lẽ, khởi từ nửa thế kỷ trước, liên tục được bồi đắp cho đến ngày nay và, biết đâu sẽ còn tiếp tục truyền động đến nửa thế kỷ sau, mấy thế kỷ sau…

Vancouver 15.7.2014

NGUYỄN ÂU HỒNG

http://www.trietvan.com/thanhuu/thanhuu_van.htm